Het valt me wel eens op als ik oude foto’s zie: toen leek iedereen veel slanker. Ook kinderen! Natuurlijk heb je nog steeds slanke kinderen (gelukkig!), maar waar vroeger een dik kind uitzondering was, zie je er nu op elk schoolplein meerdere rondlopen. Het wordt steeds meer een probleem. In de media wordt er ook regelmatig aandacht aan besteed en er is zelfs een Convenant Gezond Gewicht, dat zich inzet om overgewicht in ons land tegen te gaan.

Als gewichtsconsulente heb ik ook een aanvullende cursus 'Kind en voeding' gevolgd bij het Hamel college. In deze cursus is al veel op een rij gezet en daar heb ik ook het BOFFT ezelsbruggetje vandaan. Dit wordt ook verderop in mijn artikel gebruikt.

Oorzaken van overgewicht bij kinderen

De oorzaken van overgewicht bij kinderen zijn meestal een optelsom van meerdere factorenén in grote lijnen gelijk aan de oorzaken van overgewicht bij volwassenen. Grof gezegd: disbalans tussen energieopname en energiegebruik. Hieronder beschrijf ik een aantal van deze factoren, maar dit is nog niet volledig. Misschien weet jij er nog meer?

Op zich is het niet zo dat kinderen tegenwoordig veel meer zijn gaan eten. Wel zien we een duidelijke verandering in de soort calorieën. De ene calorie is de andere niet! Er is vooral een grote toename in verborgen, slechte vetten en suikers te zien. Snacks, snoep en frisdrank zijn overal aanwezig. Gelegenheden voor iets extra's zijn er vaak (verjaardagen, feestdagen, bezoek, troost, enz...). Daarentegen worden groenten en fruit juist minder gegeten en zijn volwaardige eiwitten en goede vetten ook 'broodnodig' voor een lichaam in de groei!

Een indrukwekkend voorbeeld betreft de frisdrankhoeveelheid die gedronken wordt: sinds 1980 is die gemiddelde hoeveelheid gestegen van 64 liter naar 113 liter per jaar. Dat is meer dan 2 liter per week! Er zit veel suiker in frisdrank en de suikerconsumptie is ook enorm omhoog gegaan. Zoetstoffen zijn geen oplossing, omdat omstreden is of ze onschadelijk zijn én ze geven geen verzadiging, maar houden wel de zoet-behoefte in stand.

Ook is de leefstijl in veel gezinnen veranderd. Door werk, school en sport is er niet altijd tijd of zin om zelf een maaltijd te bereiden. Met kant-en-klare maaltijden, pakjes en zakjes worden maaltijden geserveerd die vaak minder waardevolle stoffen, maar meer calorieën en zout bevatten dan zelfgemaakt. Het aanbod van (half)klare maaltijden in de winkels is navenant gestegen.

Reclame beïnvloedt ook enorm ons koop- en eetgedrag. En 'gezondheidskreten', zoals: minder vet (wat zit er dan in?) en geen toegevoegde suikers (zoetstoffen erin) of geen kunstmatige zoetstoffen (dan zit er weer suiker in...). Lees de kleine lettertjes op de etiketten om écht te weten wat je koopt!

Naast vet- en suikerrijker eten zijn onze kinderen ook eens nog minder gaan bewegen. De grootste boosdoeners zijn de televisie, de computer en de manier waarop we onszelf voortbewegen (vaak met de auto). Kinderen zouden dagelijks 1 tot 1 ½ uur actief (en buiten) bezig moeten zijn.

Uit eigen ervaring kan ik vertellen dat er ook een verschil in aanleg wat betreft (eet)gedragvan een kind is. Het ene kind is een veel grotere 'snoeper' dan het andere. Vroeger kon ik een reep chocolade echt niet bewaren en als ik de kans kreeg at ik die van mijn zus ook nog op, zij kon er er dagen over kon doen... Echt dun ben ik dan ook nooit geweest en misschien komt daar mijn grote interesse in voeding wel vandaan...

Er zijn ook verschillen de constitutie, de bouw en fysieke eigenschappen van kinderen. Zijn er bijvoorbeeld ziektes? Het ene kind is ook weer veel beweeglijker dan de andere en er zijn sociale en emotionele factoren.

Dan zijn er nog de verschillende belangen. Zelfs in scholen en sportkantines zijn ongezonde snacks een bron van inkomsten of helpen om de contributie betaalbaar te houden. Verleidingen zijn overal!

Andere bijdragen aan overgewicht

Er zijn bovendien onverwachte feiten die bijdragen aan het ontstaan van overgewicht. Prof. Jaap Seidell, bijzonder hoogleraar voeding, is een pleitbezorger om deze onvermoede factoren ook aan te pakken.

1. Slaaptekort. In de slaap wordt groeihormoon aangemaakt en dit werkt regulerend op de vetstofwisseling. Vooral in het donker. Slaaptekort maakt bovendien hongerig, de aanmaak van leptine (verzadigingshormoon) vermindert. Ook zul je als je moe bent, minder zin hebben om te bewegen. Zorg dat je kind moe is door bewegen en spelen, zodat ze snel in slaap vallen.
2. Sapjes en andere suikerhoudende dranken voor het slapen geven een glucosepiek en geven weinig verzadiging. Maar wel honger een poosje daarna. Geef een verzadigende laatste maaltijd en geen voeding na die maaltijd die een suikerpiek geeft. Liever iets met eiwit en een glaasje water.
3. Toename van hormonale verstoorders in het milieu. De stoffen uit plastics, verfstoffen, bestrijdingsmiddelen en medicatie verstoren de hormoonbalans, waardoor vetcellen meer vet (b)lijken vast te houden. Sommige van deze stoffen zijn niet te vermijden, maar je kunt wel opletten op wat je koopt en gebruikt.

Kinderen moeten goed eten. Ze hebben bouwstoffen nodig en vitamines om gezond op te groeien. Het gaat behalve om de kwantiteit ook om de kwaliteit! Op Miss Natural zijn tal van artikelen over gezonde voeding te vinden, die je hiermee verder kunnen helpen.

Kinderen aan de lijn?

Lijnen is voor een kind meestal niet aan te raden. Pak in plaats hiervan het eventuele overgewicht aan door middel van extra bewegen, gezond eten, niet snoepen, etc. Omdat een kind groeit zal hij of zij –met behoud van hetzelfde gewicht- toch slanker worden. Vooral voor kleine kinderen geldt: jij bepaalt wát het kind eet, hij of zij bepaald hoeveel het eet! Van nature hebben kinderen meestal een heel goed verzadigingsgevoel. Houd echter wel uiterste grenzen in de gaten.

Een ezelsbruggetje: BOFFT

Zoals ik eerder in dit artikel liet weten leerde ik tijdens een cursus 'Kind en overgewicht' overB.O.F.F.T., een handig ezelsbruggetje met aandachtspunten.

• B: Bewegen. Om energie te gebruiken, te ontstressen, spierweefsel te krijgen, stoelgang op gang te houden en beter te kunnen slapen.
• O: Ontbijten. Om je lichaam op te starten, je beter te concentreren en te voorkomen dat je ongezond gaat snacken later op de dag.
• F: Frisdrank. Zoet, mooi van kleur en stoer... Maar, net als fruitdrankjes en melkdranken met een smaakje, zijn het caloriebommen en werken ze verslavend. In frisdrank zit zuur wat ook de tanden aantast.
• F 2: Foute snacks. Daarmee wordt bedoeld: gemaksvoedsel. Gebrekkige kennis over voeding maakt dat niet de beste keuze gemaakt wordt en ook verkeerde beïnvloeding door reclame leidt tot fout snackgedrag.
• T: Televisiekijken en computeren. Een grote oorzaak van minder bewegen. Natuurlijk is het een handige informatiebron en kan het ontspannend werken, maar het is ook makkelijk vermaak. Daar komt nog bij dat bij televisiekijken vaak (en veel) wordt gesnoept en gesnackt. Dan ontstaat een grote trigger (Pavlov -reactie): je krijgt zin om iets te eten als je televisie kijkt. Een hardnekkige conditionering die veel mensen jaren bij zich houden!